Kahramanmaraş’ın yüzyıllardır süregelen geleneksel el sanatlarından biri olan aba dokumacılığı, sadece bölgenin değil, tüm Anadolu’nun kültürel mirası içinde özel bir yere sahip. Özellikle erkeklerin ceket yerine tercih ettiği bu geleneksel giysi, hem kullanım özellikleri hem de üretim süreciyle dikkat çekiyor.
Aba; yünden dokunan, kısa kollu, yakasız ve genellikle işlemeli olarak hazırlanan geleneksel bir üst giysidir. Gömlek üzerine giyilen, baldır uzunluğunda, bol kesimli ve cübbeyi andıran bu kıyafet, sıfır yaka ve kol evi oyuntusuz düz kesimiyle karakterizedir. Koltuk altı dikilmez, cepsizdir ve önü açık tasarlanır. Ön kısmında düğme ya da ilik bulunmaz.
Kahramanmaraş’ta abanın giyimde tercih edilme sebeplerinden biri ise iklim koşullarına sağladığı uyum. Aba, yazın serin, kışın ise sıcak tutma özelliğine sahiptir. Aynı zamanda yağmur geçirmez ve oldukça dayanıklıdır. Bu yönüyle hem işlevsel hem de ekonomik bir kıyafet olarak yüzyıllar boyunca kullanılmaya devam etmiştir.
Aba dokumacılığı, bölgedeki kaynaklara göre Selçuklu dönemine kadar uzanıyor. 1893 tarihli Halep Salnâmesi’nde, sadece Maraş’ta 287 adet aba tezgahının bulunduğu belirtiliyor. Yabancı seyyahlar da bu zanaata hayran kalmış durumda. 1830’lu yıllarda şehri ziyaret eden Ch. Texier ve 19. yüzyıl sonlarında gelen Vital Cuinet, Maraş’ta dokumacılığın çok yaygın olduğunu ve ürünlerin ülke geneline yayıldığını vurgulamıştır.
Maraş’ta aba üretimi, ‘gömme tezgah’ adı verilen el tezgahlarında yapılıyor. Bu tezgahlar tamamen ahşaptan yapılmış olup birçok parçadan oluşuyor. Aba dokumasında pamuk çözgü, yün ve ipek ise atkı ipliği olarak kullanılıyor. Geleneksel yöntemlerle kök boya ile renklendirilen iplikler, estetik amaçla altın ve gümüş tel (sırma) ile de süsleniyor.
Desenli olarak da dokunabilen abalar, Selçuklu ve Osmanlı motifleriyle bezeli. Bitkisel ve geometrik süslemeler, bu geleneksel giysiye sanatsal bir boyut katıyor. Özellikle sırma kullanılan abalar, diğerlerine göre çok daha değerli kabul ediliyor.
Sadece Kahramanmaraş’ta değil, Anadolu’nun pek çok bölgesinde ve farklı İslam ülkelerinde de aba kullanımı yaygın. Maraş’ta dokunan abaların, yerel ihtiyaçları karşılamanın ötesinde, Osmanlı döneminde ülkenin dört bir yanına gönderildiği biliniyor.
Bugün aba dokumacılığı, unutulmaya yüz tutmuş geleneksel el sanatlarından biri olsa da, kültürel miras bilinciyle bu sanatı yaşatmaya yönelik çalışmalar sürdürülüyor. Kahramanmaraş’ın bu tarihi kıyafeti, sadece bir giysi değil; yüzlerce yıllık zanaatın, emeğin ve sanatın somut bir yansıması olarak gelecek kuşaklara aktarılıyor.
